Kείμενα: Θέκλα και Κυριάκος Τηλεμάχου

Έρευνα Πληθυσμού Μετανάστευσης: Ματθαίος Αλαμπρίτης 

Επιμέλεια: Ματθαίος Αλαμπρίτης

Η Αραδίππου πρέπει να είναι ριζωμένη σε τούτο τον κάμπο από την εποχή του χαλκού. Το Κίτιο με το λιμάνι του ήταν παραδίπλα. Τα σπλάχνα της κυπριώτικης γης ήταν γεμάτα χαλκό και οι κάμποι μας γεμάτοι άλογα περήφανα. Πού  θα έβρισκαν καλύτερο τόπο να χτίσουν το καλύβι τους οι ντόπιοι βοσκοί και πού θα έστηναν το σπιτικό τους οι ξένοι έμποροι του χαλκού, που έσχιζαν τις θάλασσες για να έρθουν να ναυαγήσουν στα γαλανά μάτια των αμαζόνων, που βόσκανε τ’ αλογατάκια τους στον πλατύ κάμπο, στο σταυροδρόμι των εμπορικών δρόμων;  Μ’ αν δεν έχουμε αποδείξεις για τα χρόνια εκείνα τα παλιά, έχουμε τάφους κι αγγεία ξεθαμμένα από τους αρχαιολόγους, που μαρτυρούν την παρουσία των Αχαιών στο νησί. Ίδρυσαν αποικίες κι εμπορικούς σταθμούς παντού στ’ ακρογιάλια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Μα κάποτε έφυγαν.  Άφησαν,όμως, πίσω τους σημάδι αλάθητο τους τάφους και τα περίτεχνα αγγεία τους και τη μεγάλη τους έγνοια, τη γλώσσα την ελληνική.

Η Μεγάλη Αυλή

Άνοιξη, Δεύτερη μέρα του Μαρτίου το 1328. Οι Φράγκοι είναι αφεντάδες στο νησί. Ο βασιλιάς Ούγος, που ξεχειμωνιάζει στην αγαπημένη του Αραδίππου, καλεί στο παλάτι του τη Μεγάλη Αυλή, τρεις έμπιστους άρχοντες. Τους ονομάζει βασιλικούς επιτρόπους, με έγγραφο που συντάσσεται στη Μεγάλη Αυλή, και τους αναθέτει μια εμπιστευτική αποστολή.Την άλλη μέρα παίρνουν οι επίτροποι το καράβι και βάζουν πλώρη για τη Γαλλία. Θα ζητήσουν σε γάμο τη Μαρία των Βουρβόνων. Τυχερός ο μεγαλύτερος γιος του Ούγου, ο Γουίδος. Το έγγραφο για το προξενιό μαζί με άλλα τρία που διασώζονται, έχει συνταχθεί στην Αραδίππου και επιβεβαιώνει την ύπαρξη του βασιλικού παλατιού και τις σχέσεις της Μεγάλης Αυλής με τη Γαλλία.Οι αρχαιολόγοι τοποθετούν τη Μεγάλη Αυλή στο χώρο που σήμερα είναι κτισμένο το Α’ Δημοτικό Σχολείο. Η άποψη των αρχαιολόγων υποστηρίζεται και από μαρτυρίες ηλικιωμένων που είδαν τα θεμέλια του παλατιού να σκεπάζονται το 1961, όταν γίνονταν οι επιχωματώσεις για τη δημιουργία σχολικού γηπέδου.Άλλη ιστορική μαρτυρία αναφέρει πως οι Μαμελούκοι κατάστρεψαν την Αραδίππου το 1425, πυρπόλησαν τη Σάντα Κατερίνα και γκρέμισαν το παλάτι, την «Κεφαλή της Δεσποτείας». Η Αυλή της Ρήγαινας ή της Δεσπότισσας, όπως αλλιώς έλεγαν τη βασίλισσα, ανήκε στη Μαργαρίτα Λουζινιάν, εγγονή του βασιλιά Αμάλριχου που ήταν βασιλιάς της Τύρου. Αδέλφια της ήταν ο Λέοντας, ο βασιλιάς της Αρμενίας και ο Πέτρος ο Β’ Λουζινιάν, που έγινε βασιλιάς της Κύπρου.Σήμερα στη θέση του βασιλικού παλατιού είναι κτισμένο το Α’ Δημοτικό σχολείο Αραδίππου. Το σχολείο βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο μιας διακύμανσης του εδάφους με υψόμετρο γύρω στα 50 μέτρα από το επίπεδο της θάλασσας. Το έδαφος είναι κιμωλιούχο και η ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 340 χιλιοστόμετρα, σε σύγκριση με 489 χιλιοστόμετρα που είναι ο μέσος όρος για την Κύπρο.Μπροστά από το σχολείο περνά η λεωφόρος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, που είναι η κεντρικότερη και πιο πολυσύχναστη οδική αρτηρία της Αραδίππου. Η ηχορύπανση και τα καυσαέρια βασιλεύουν εκεί που άλλοτε οι βασιλιάδες αναζητούσαν ησυχία και καθαρό αεράκι.Το σχολικό κτήριο είναι νεοκλασικού τύπου. Κτίστηκε το 1925 και λειτούργησε στην αρχή ως αρρεναγωγείο. Σήμερα είναι μικτό σχολείο με 330 μαθητές και 15 δασκάλους. Μια σύγχρονη πτέρυγα με αίθουσες διδασκαλίας προστέθηκε στη νότια πλευρά της αυλής. Η παλαιά βασιλική αυλή επιχωματώθηκε και δημιουργήθηκαν γήπεδα αθλοπαιδιών.Η ασυννέφιαστη ζωή των βασιλιάδων και του λαού διακόπηκε άδοξα.  Κι ήρθανε χρόνοι δίσεκτοι και μέρες οργισμένες και πλάκωσαν οι Αγαρηνοί και σφάξαν και ατιμάσαν. Φόβος και τρόμος οι καράμανοι. Ληστεύουν και σκοτώνουν μα δε τολμούν στον τόπο μας να ζήσουν και φεύγουν γιατί το «ταυρίν» τους διώχνει τ’ Άι-Λουκά. Οι Άγγλοι που έβαλαν κατόπιν χέρι στο νησί, τα μάζεψαν, αλλά δεν έφυγαν. Ο αγώνας των αμούστακων παιδιών που σήκωσαν ντουφέκι οδήγησε σε μια εύθραυστη ανεξαρτησία. Ο γέρικος σισανές κρεμάστηκε στον τοίχο, σιωπηλός μάρτυρας πια, και το αλέτρι έσκισε την ελεύθερη γη.  Μόνοι μας πήραμε την τύχη στ ‘ άξια χέρια μας και φτιάξαμε την πόλη μας. Κι αυτή είναι η Αραδίππου.

Πληθυσμός – Μετανάστευση – Επαναπατρισμός

Με μια πρώτη ματιά στον πίνακα πληθυσμού των κατοίκων της Αραδίππου είναι εμφανής η συνεχής αύξηση του πληθυσμού. Αυτό φαίνεται και από τη συνεχή αύξηση των μαθητών.Υπήρξε απότομη αύξηση του πληθυσμού μεταξύ 1973-1976. Το παράδοξο που παρατηρείται κατά το έτος 1976 (όπου ο πληθυσμός της Αραδίππου υπερδιπλασιάστηκε) οφείλεται στην εισβολή, οπότε υπήρξε μαζική προέλευση των προσφύγων στην κοινότητα. Γι αυτό άλλωστε δεν πρέπει να ληφθεί υπόψη ως σύνολο αυξομείωσης του κατεξοχήν πληθυσμού της κοινότητας, αφού ήταν μια προσωρινή κατάσταση (αργότερα οι πρόσφυγες πολιτογραφήθηκαν στα δημοτικά όρια της Λάρνακας αν και διαμένουν σε κτηματική γη της Αραδίππου). Και τούτο φαίνεται στα στοιχεία του 1982, όπου ο πληθυσμός επανέρχεται και πάλι στα κανονικά του επίπεδα με την ανάλογη αύξηση από το 1973. Μπορούμε να πούμε ότι όσο πληθυσμό είχε η Αραδίππου άλλος τόσος μετανάστευσε μέχρι το 1964.Μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας η μετανάστευση έπεσε σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Τα άτομα που ξενιτεύονται, ακόμη και μέχρι σήμερα, το έκαναν εξαιτίας του γάμου. Δηλαδή, ο απόδημος Αραδιππιώτης θέλει να αποκαταστήσει τα παιδιά του παντρεύοντας τα με άτομα από τη γενέτειρα του γι αυτό και παρουσιάζεται ένας αυξημένος αριθμός γάμων ανάμεσα σε Αραδιππιώτες και απόδημους Αραδιππιώτες. Τα νέα ζευγάρια είτε εγκαθίστανται στην Αραδίππου είτε πάνε στο εξωτερικό  για να βελτιώσουν τα οικονομικά τους και να επιστρέψουν πίσω. Γι αυτό παρατηρείται μια σοβαρή εισροή ξένου συναλλάγματος που ευεργετεί την κοινότητα και γενικά όλη την Κύπρο από τους αποδήμους μας.Οι Αραδιππιώτες μετανάστες, κινήθηκαν κυρίως προς την Αγγλία και την Αυστραλία γι αυτό αν επισκεφθεί σήμερα κάποιος τις χώρες αυτές θα βρει σίγουρα τους Αραδιππιώτες οργανωμένους σε συλλόγους, σωματεία και παροικίες, οι οποίες θα θυμίζουν σίγουρα Κύπρο και Αραδίππου. Ειδικότερα στο Birmingham της Αγγλίας, όπου ο αριθμός των Αραδιππιωτών αποδήμων φτάνει τις 50.000, συνεισέφεραν όλοι και αγόρασαν δικό τους κτίριο ,το ονόμασαν «Ελληνοκυπριακή Εστία» και έχουν καθορισμένες μέρες της εβδομάδας για να συγκεντρώνονται.Γενικά, ο απόδημος Αραδιππιώτης διατηρεί ζωντανές τις μνήμες από την πατρίδα του, τις μεταδίδει στα παιδιά του και εργάζεται σκληρά αποβλέποντας στην επιστροφή του, γεγονός που άρχισε να πραγματοποιείται τα τελευταία χρόνια.

Ριζοελιά, Ριζοιλιά ή Ριζοβίγλια

Το ταπεινό δάσος στις βορειοδυτικές παρυφές της Αραδίππου, έγινε γνωστό σ’ όλη την Κύπρο, αφού έδωσε το όνομα του στο μεγάλο συγκοινωνιακό κόμβο της Ριζοελιάς.Κι ενώ όλοι θέλουν να πιστεύουν πως το όνομα της περιοχής έχει σχέση με τις «ρίζες» και την «ελιά» και θεωρούν  σίγουρο πως το «Ριζοελιά» βγαίνει από το παλαιότερο «Ριζοιλιά», η αλήθεια φαίνεται να είναι διαφορετική.Το αρχικό όνομα της περιοχής, όπως εκ στόματος γερόντων έμαθε ο εκπαιδευτικός Ανδρέας Μιτσιγιώργης και το μετέφερε σε μας τους νεότερους,  ήταν «Ριζοβίγλια». Όταν όμως κάποιος φιλότιμος και ευσεβής κτηματολόγος το συνάντησε στους χάρτες του, αποφάσισε να λογοκρίνει το όνομα και να το «ευπρεπίσει». Βλέπετε ο αυστηρός εκείνος πρόγονος μας αγνοούσε πως το ρήμα βιγλίζω σημαίνει παρατηρώ, εποπτεύω, και πως τα ριζοβίγλια ήταν τα ξάγναντα από τα οποία οι παππούδες μας βίγλιζαν το γιαλό να δουν μην έρχονται καράβια με Σαρακηνούς κουρσάρους, που ήταν ο τρόμος των Κυπρίων στα χρόνια τα δίσεκτα των αραβικών επιδρομών.Πραγματικά ή περιοχή αποτελείται από χαμηλά ασβεστολιθικά βουναλάκια από τα οποία μπορείς ν’ αγναντεύεις τον κόλπο της Λάρνακας από τη Δεκέλεια ως το Κίτι και παραπέρα. Το παλιό δάσος υλοτομήθηκε από τους παππούδες μας και μόλις λίγα χρόνια πριν αναδασώθηκαν τα Ριζοβίγλια.Τα πεύκα και οι ακακίες του δάσους πρόλαβαν να μεγαλώσουν προτού οι υπεραστικοί δρόμοι αρχίσουν να τα ποτίζουν με καυσαέριο και προτού η βιομηχανική περιοχή παραδίπλα επεκταθεί και τα πλησιάσει σε απόσταση αναπνοής.